موضوعات مرتبط: محصولات دانشی آینده پژوهی

رده مجری: دانشکده و پژوهشکده مدیریت و برنامه ریزی، مرکز آینده پژوهی

مجری پروژه: سعید محمودی

ناظر علمی پروزه:دکتر علی‌رضا نصراصفهانی

عصر امروز را به درستی عصر فناوری و خلاقیت می نامند که اطلاعات و دانش به عنوان سرمایه ای مهم و تعیین کننده در جوامع مختلف تلقی می شوئد. قائدتا در چنین فضایی، علم، فناوری و نوآوری به عنوان  ستون فقرات و مهم ترین رکن پیشرفت می تواند به انطباق هرچه بیشتر فرد و جامعه با تحولات  سریع و برق آسای دنیای اطراف کمک کند. ازاینرو پزوهش حاضر با هدف مرور نظام مند و فراتحلیل کیفی پژوهش های آینده نگاری در حوزه علم، فناوری و نوآوری در ایران و دیگر کشور ها انجام شد. جامعه پژوهش  در این فراتحلیل  کیفی تمامی مقالات، پایان نامه ها و کتاب های مرتبط به کلید واژه ها و  در راستای هدف پژوهش بود.  جستجو در پایگاه‌های اطلاعاتی (اریک، مد لاین، پابمد، پروکوئست، سیج، ساینس دایرکت، اشپرینگر، مگیران، نورمگز، اطلاعات علمی جهاد دانشگاهی ) بین سال های 2000 تا 19 20 با کلید واژه های آینده نگاری، علم و فناوری و همچنین جستجو بر اساس میزان استنادات مقالات پژوهشگران بنام این حوزه انجام شد. تجزیه و تحلیل یافته های پژوهش های مورد بررسی نشان داد که پژوهش های انجام شده هم از لحاظ ساختاری و روش شناختی و هم از لحاظ محتوایی دارای ویژگی ها و نکات قابل تامل و برجسته ای هستند که می تواند مدنظر قرار بگیرد. کلیه‌ی پژوهش‌هایی که در پژوهش حاضر مورد واکاوی و ارزیابی قرار گرفتند درمجموع 33 پژوهش بود که دراین‌بین  84/ 84 درصد مقاله علمی پژوهشی،  06/6 درصد مقاله همایشی،  06/6 درصد طرح پژوهشی و 03/3 نیز پایان‌نامه بودند. یافته‌های پژوهش نشان داد که در بازه 2006- 2003 بیشترین پژوهش در بازه‌ی زمانی 2019- 2015 که تعداد 15 پژوهش ( 45/45) درصد انجام‌شده است. سنخ شناسی نویسندگاننشان داد که درمجموع 80 پژوهشگر نقش‌آفرینی کرده‌اند که دراین‌بین 57 نفر معادل 25/ 71 درصد اعضای هیئت‌علمی7 نفر (75/8  )دانشجو و 16 نفر (51/20) کارشناس پژوهش بودند. دراین‌بین 8 مقاله دارای یک نویسنده، 8 مقاله دارای دو نویسنده، 12 مقاله دارای سه نویسنده، دو مقاله دارای چهار نویسنده، یک مقاله دارای پنج نویسنده و یک مقاله نیز دارای هفت نویسنده بود.  از بین پژوهشگران تعداد 60 نفر (76/80) مرد و تعداد 15 نفر (23/19) زن بودند. در تمامی پژوهش‌هایی که در این فرا تحلیل مورد واکاوی قرار گرفتند از سه روش کمی، کیفی و آمیخته برای بررسی آینده‌نگاری در حوزه علم و فناوری استفاده‌شده است. از 33 پژوهش موردبررسی  11 پژوهش کمی، 20 پژوهش کیفی و 3 پژوهش نیز از رویکرد آمیخته استفاده کردند. همچنین یافته ها نشان می‌دهد بررسی کتابخانه‌ای و الکترونیکی منابع بیشترین استفاده را در پژوهش‌های مورداستفاده‌ داشته است. افزون بر این، درروش تحلیل یافته‌ها بیشترین فراوانی مربوط به بررسی فراوانی و درصد و کم‌ترین تحلیل محتوا و تم است.  بیشتر مقالات مورد بررسی در فراتحلیل حاضر مقالات پژوهشگران ایرانی است که این مساله حاکی از اهمیت و ضرورت این مساله در بین پژوهشگران ایران است. در رتبه بعدی پژوهشگرانی از کشورهای اتریش، انگلستان، چین و روسیه قرار داشتند. ضرورت و کاربرد نتایج این فراتحلیل می تواند در کاهش مشکلات حوزه علم و فناوری و به دنبال آن سیاست گذاری علمی در ابعاد اجرایی و پژوهشی  در ایران کاربرد زیادی داشته باشد.